Recenzja książki Anieli Dylus

Aniela Dylus „Globalny rynek i jego granice”
Warszawa 2001, Centrum im. Adama Smitha i Instytut Politologu UKSW w Warszawie

Książkę Globalny rynek i jego granice autorstwa prof. Anieli Dylus z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przyjęto z wielkim uznaniem. Przykładowo recenzje o. J. Serafina („Homo Dei” 1/2002) czy J. Gowina („Azymut” 3(48) 2002) słusznie podkreślającej ogromne znaczenie dla zrozumienia dokonujących się w świecie i Polsce przemian ekonomicznych, gospodarczych, społecznych i kulturowych. Wskazuj ą na naukową rzetelność autorki, precyzję, jasność i ostrożność w formułowaniu wniosków, które uwzględniają złożoność problemów dzisiejszego świata i chronią przed uproszczeniami, bazującymi na stereotypach.

Z powyższych względów publikacja może zainteresować wiele osób, wydaje się jednak, iż jest szczególnie cenna dla polskich chrześcijańskich przedsiębiorców. Umożliwia ona bowiem nie tylko ogólną orientację w dokonujących się w światowej gospodarce procesach, ale daje także cenne wskazówki, dotyczące roli chrześcijańskiego przedsiębiorcy w budowaniu etycznych i religijnych podstaw gospodarki.

Podstawowym procesem dokonującym się w świecie jest globalizacja gospodarki. Na razie nie ma od niego odwrotu, co nie oznacza, że nie można i nie należy wywierać wpływu na bieg rzeczy, tak aby przemiany gospodarcze przebiegały w klimacie solidarności i nie prowadziły nikogo do wykluczenia. Szczególną rolę mają tu do spełnienia tzw. przedsiębiorcy globalni, od których wymaga się nowych kompetencji zawodowych (np. zarządzanie wiedzą, innowacjami, personelem) i nowych standardów etycznych (chodzi m.in. o sprostanie bezrobociu czy niszczeniu środowiska).

Rozdział drugi książki, omawiający etyczne i religijne fundamenty gospodarki, stawia przed chrześcijańskimi przedsiębiorcami ważkie kwestie, dotyczące sposobu ich obecności w gospodarce. W uwagach o etycznych uwarunkowaniach przedsiębiorczości czytelnik znajdzie definicję samej przedsiębiorczości i omówienie jej kulturowo-etycznych źródeł. Z pewnością zwróci też uwagę na ważne stwierdzenie autorki: „(…) sfalsyfikowano obiegowe przekonanie, jakoby nowoczesne, ruchliwe i zlaicyzowane społeczności były lepiej przygotowane do sprostania wyzwaniom demokracji i wolnego rynku. Okazało się, że właśnie tradycyjne wspólnoty, silnie związane z Kościołem, lepiej sobie z nimi radzą” (s. 109). Może zainteresować go także problem etycznych zachowań w gospodarce i ich ekonomicznej opłacalności, które wymagają działań długofalowych: „Etyka przedsiębiorczości jest opłacalna, ale nie zawsze natychmiast. Obca jest jej wąska perspektywa czysto ekonomistyczna” (s. 115).

Dla zrozumienia wielu codziennych problemów polskiego przedsiębiorcy cenny jest trzeci rozdział, prezentujący nowe centra władzy w transformującej się gospodarce naszego kraju. Przedsiębiorca działający w Polsce w rynkowym systemie gospodarczym (o określonych ściśle cechach) zauważa wiele zjawisk społeczno-gospodarczych, odczuwa nieprzewidziane przeszkody, musi liczyć się z istniejącymi instytucjami rynkowymi i biurokracją. Doświadcza też problemów związanych z niestabilnością prawa, protekcjonizmem, korupcją czy wpływami wielkich firm ponadnarodowych, natrafia na układy nomenklaturowe i naciski nowych zorganizowanych grup interesu. Chociaż system, w którym przyszło mu działać, jest daleki od doskonałości, to musi sobie zdawać sprawę, iż „od gospodarki rynkowej w Polsce nie ma już odwrotu” (s. 137).

Pozostała część publikacji skupia się bardziej na problemach moralnych, wobec których chrześcijański przedsiębiorca nie może pozostać obojętny. Autorka (nawiązując w wielu miejscach do nauczania Jana Pawła II) porusza trudną kwestię sprawiedliwości społecznej oraz obowiązku stanięcia po stronie ubogich, których trzeba uchronić od wykluczenia i zepchnięcia na margines dokonujących się przemian. Omawia także niektóre szczegółowe zagadnienia, takie jak np.: dziesiąte przykazanie, ubóstwienie pieniądza czy handel ludzkimi organami. Na przykładzie bezrobocia, demokracji i projektów zacieśnienia europejskiej integracji gospodarczej przedstawia stanowisko polskiego Kościoła wobec obecnych przemian z zakresu polityki i gospodarki.

Tylko pełne i właściwe poznanie współczesnego świata oraz uświadomienie sobie istniejących możliwości i problemów pozwoli chrześcijańskiemu przedsiębiorcy na skuteczną i godziwą realizację własnego powołania do stania się współpracownikiem Boga. Książka prof. Dylus takie poznanie i refleksję z pewnością umożliwia i ukierunkowuje.

ks. Grzegorz Piątek SCJ