W Cesarstwie Rzymskim kontrakty na ściąganie podatków wydzierżawiano osobom prywatnym, przeważnie cudzoziemcom, którzy z kolei wynajmowali miejscowych mieszkańców do bezpośredniego pobierania podatków od ludzi. Takim poborcą był celnik z Łukaszowej przypowieści modlący się w świątyni. Form opodatkowania było wiele, np. podatki nałożone na produkty rolne, podatki za prowadzenie działalności handlowej, cło pobierane w portach, cło od towarów przewożonych z jednego regionu do drugiego. Celnicy byli osobiście odpowiedzialni za odprowadzanie podatków do kasy rządowej, ale mieli wolną rękę w pobieraniu nadwyżki podatkowej do własnej kieszeni. To stwarzało okazję do nadużyć, oszustw i wyzysku ze strony poborców podatkowych. W środowisku Żydów celnicy byli napiętnowani z powodu owej samowoli, ale też uważano ich za nieczystych rytualnie z powodu kontaktów z poganami, co więcej, byli uznawani za kolaborantów z okupantem rzymskim, który w tym czasie zajmował Palestynę.

W Ewangelii celnicy wielokrotnie zostali ukazani jako bohaterowie pozytywni, ponieważ ich niedoskonałość prowadzi do nawrócenia.

Gromadzili się już wokół Jana Chrzciciela, który na pytanie, co mają czynić, ten odpowiadał: „Nie pobierajcie nic więcej ponadto, co wam wyznaczono” (Łk 3,13). Z kolei przełożony celników Zacheusz nie tylko przyjmuje Jezusa w swoim domu, ale także zmienia swoje życie, deklarując: „Jeśli kogo w czym skrzywdziłem, zwracam poczwórnie” (Łk 19,8). To celnik ukazany jest jako wzór modlitwy: „Celnik stał z daleka i nie śmiał nawet oczu wznieść ku niebu, lecz bił się w piersi i mówił: «Boże, miej litość dla mnie, grzesznika!» Powiadam wam: Ten odszedł do domu usprawiedliwiony” (Łk 18,13n). Piętnując postawę faryzeuszy i uczonych w Piśmie, Jezus mówi do nich: „Celnicy i nierządnice wchodzą przed wami do królestwa niebieskiego” (Mt 21,31).

Dla Jezusa grzech człowieka nie jest problemem: „Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników”. Dla Boga nieprzekraczalną granicą, a dla człowieka dramatem jest zatem niechęć do wewnętrznej przemiany. „Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje!” (Łk 9,23). Decyzja należy zawsze do człowieka, Bóg nigdy nie przekracza granicy jego osobistej wolności.