recenzja książki Friedemanna Schulza von Thuna

Czy życie duchowe jest samotną wyspą na morzu życia psychicznego? Jakie wyznaczniki „prawdziwej” czy też owocnej duchowości należałoby wydobyć z różnorodnych warstw życia wiarą? Omawiana tu książka nie odpowiada na te pytania wprost. Mimo to jest książką dotykającą duchowości, to znaczy różnorodnych wymiarów ludzkiej egzystencji, kultury ich kształtowania i wrażliwości na pewne istotne aspekty życia ludzkiego ducha.

Książka przekonuje, iż ważne pozostają dla człowieka często sprawy bardzo proste. Jednak prostota ta okazuje się nad wyraz wymagająca, gdyż domaga się korygującego (odnoszącego do jakości relacji z bliźnimi) i pragmatycznego (owocującego dobrem) spojrzenia na siebie w kwestiach najbardziej osobistych, takich jak umiejętność słuchania, drażliwość na punkcie własnej osoby, inteligentna tolerancja czy też odwaga cywilna. Sprawy najbardziej osobiste okazują się sprawami najbardziej powszechnymi. I nie jest to jedyna pociecha płynąca z lektury pracy von Thuna. Pouczające, a zarazem pocieszające jest nade wszystko wskazanie przez autora na narzędzia, które przy konsekwencji zaangażowania zainteresowanej osoby stają się bardzo pomocne i skuteczne w kształtowaniu dobrych relacji z innymi, przy jednoczesnym pozostaniu sobą. To jedna z większych zalet książki, która wiele tłumaczy i przez to skutecznie radzi, jak kształtować dobre i szczęśliwe życie pośród innych.

Prezentowana pozycja podzielona jest na cztery, zróżnicowane co do objętości części. Wprowadzenie jest rodzajem bilansu drogi – rozwoju i dokonań psychologii komunikacji autora po trzydziestu latach od jej zapoczątkowania. Każdy, kto stawał nieraz bezradnie wobec szlachetnego, a nawet idealnego zachowania, które jednak w konkretnej sytuacji okazywało się po prostu nieadekwatne, znajdzie tu nie tylko tej okoliczności, lecz także propozycje lepszego radzenia sobie w przyszłości.

Mistrzowie i ich korzenie to tytuł drugiej części, którą z pierwszą łączy refleksja nad rozwojem psychologii komunikacji autora. Proces ten zapoczątkowany został w dużej mierze dzięki spotkaniu mistrzów, ludzi dla Schulza von Thuna – wtedy studenta psychologii – ważnych, którzy ujęli go nade wszystko okazanym mu głębokim szacunkiem i poważnym traktowaniem. Przyznaję, iż ta warstwa książki była dla mnie najciekawsza. Nieczęsto zdarza się bowiem, iż ktokolwiek, a tym bardziej renomowany naukowiec, pozwala zajrzeć za kulisy procesu kształtowania się dojrzałej formy jakiegoś kierunku czy metody. Autor wprowadza czytelnika w nacechowane odważnym i uczciwym podejściem do wieloaspektowych ludzkich procesów korekty nanoszone na początkowy, czasem zaprawiony ideologią kształt, założenia i praktyczne rozwiązania jego psychologii komunikacji. Okazuje się tu, jak bardzo pewne trendy dyscyplin naukowych są dziećmi swoich czasów. To spojrzenie z perspektywy kilkudziesięciu lat prowadzi do głębszego zrozumienia zasad i przesłanek psychologii komunikacji, czyniąc ten kierunek bardziej przekonywającym. W tej części książki znajdzie też czytelnik ciekawą interpretację podstaw psychologii humanistycznej, z takimi napięciami w jej obrębie jak samorealizacja a odpowiedzialność za innych, czy też rzeczowe podejście do życia a budowanie więzi.

Trzecia część zebranych tekstów von Thuna prezentuje „założenia i zadania psychologii komunikacji”, które zastosowane do tak różnorodnych zjawisk, jak powszechne posługiwanie się komputerem czy też wady – rozumianej jako brak złotego środka w dobru – pozwala rozjaśnić wiele popełnianych przez nas codziennych błędów. Praktyczne aspekty psychologii komunikacji to ostatnia część książki poświęcona między innymi wizualizacji, ujawnianiu siebie i nawiązywaniu relacji ze słuchaczami przez głoszącego kazanie, czy też dobremu, choć wcale nie pasywnemu słuchaniu.

Po Sztukę rozmawiania 4 sięgną z pewnością chętnie znający jej poprzednie trzy, cieszące się dużą popularnością i wznawiane przez Wydawnictwo WAM, części. Będzie ona jednak zrozumiałą i dobrą lekturą także dla tych, którzy po raz pierwszy spotykają się z psychologią komunikacji, a zainteresowani są naturą relacji międzyludzkich, ich prawami oraz przyczynami częstych tu niepowodzeń. Gdyż choć lepiej uczyć się na uniwersytetach, niż na błędach, to jednak pewne nauki płynące z błędów osobistych pozwalają na skuteczniejszą, nową formę uczenia się, a mianowicie taką, która choć opiera się na zasadach mądrości wielkich, wynika jednak z własnego doświadczenia.

dr Henryk Machoń

_______________________
Friedemann Schulz von Thun,
Sztuka rozmawiania 4. W porozumieniu z sobą i innymi
– komunikacja i kompetencje społeczne,
tłum. Piotr Włodyga OSB,
Wydawnictwo WAM,
Kraków 2006.